Melaka is een geliefde bestemming voor Aziatische toeristen, vooral voor Singaporezen is de Maleisische stad een leuk weekendje weg. Ook toeristen uit Europa vinden hun weg naar de kustplaats aan de Straat van Melaka. De rijke maar ook turbulente multiculturele historie heeft daar alles mee te maken. En een stel curieus rood geverfde gebouwen rond een heuvel.
Deze roodgeverfde gebouwen staan rond de heuvel Bukit St. Paul, aan de overzijde van de rivier. Ze hebben een duidelijk Europese signatuur. Beide stadsdelen gelden sinds 2008 als werelderfgoed bij Unesco.Waarom de gebouwen - sommige zijn 20ste-eeuws, andere eeuwenoud – een dieprode kleur hebben, is een mysterie. Dat raadsel oplossen vraagt een korte stap terug in de geschiedenis.
Wat ooit was begonnen als een slaperig vissersdorp werd in de 15e eeuw een sultanaat dat zich ontwikkelde tot succesvol draaipunt tussen het Midden-Oosten en het Verre Oosten. Arabische en Indiase handelaren vestigden zich rond de Straat van Melaka. Dankzij de komst van de Chinese admiraal Zheng Ho intensiveerden de contacten met China. Steeds meer handelaren, migranten en spullen vonden hun weg naar Melaka. Tegen de onafhankelijkheid van Maleisië in de 20ste eeuw had 40% van de bevolking een Chinese afkomst.
De verovering door de Portugezen in 1511 ontsloot Europa als bestemming van handelsgoederen. Op dit moment startte de Europese invloed en acculturatie in en rond Melaka.
De Portugezen bouwden er een fortaleza op Bukit St. Paul hill, bovenop het al bestaande houten Maleisische fort. De muren en bastions van het fort werden opgetrokken in Lateriet, een rode steensoort die vaak werd gebruikt in de regio.
In 1641 nam een Nederlandse koloniale vloot de controle over van Melaka, waarna het een belangrijke haven werd in het netwerk van de Oost-Indische handel. Tot 1795 zou Melaka bezet worden door de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC).
Toen de Nederlanders Melaka overnamen van de Portugezen voegden ze er een nieuw stadhuis aan toe, gebouwd naar het voorbeeld van de stad Hoorn in Nederland. Soldaten en tot slaaf gemaakten begonnen de stadshal op te trekken in 1641. In 1660 was het gebouw af.
De Portugese katholieke kerk op Bukit St. Paul werd een Protestantse kerk onder het Nederlands bewind. Om 100 jaar bezetting te vieren bouwde de VOC in 1753 een nieuwe kerk. De oude kerk op de heuvel zou vanaf nu de Bovenkerk worden genoemd, en de nieuwe kerk werd de Benedenkerk, oftewel Christ Church, gedoopt.
Tegen de 19e eeuw raakte de VOC-handel in verval, en daarmee ook Melaka als overslaghaven. In 1795 namen de Britten de stad over en werd Melaka onderdeel van het Britse koloniale rijk. Pas in 1957 konden (Brits) Penang en Melaka en negen (Maleise) staten de Maleise Federatie vormen. In 1963 sloten Sabah, Sarawak en Singapore zich aan. Singapore ging zelfstandig verder in 1965. Onafhankelijk Maleisië was een feit.
Onder Nederlands bestuur waren de gebouwen wit: het Stadhuis, de Benedenkerk, het VOC-kantoorpand links ervan en de pakhuizen rechts, maar ook bijvoorbeeld de panden langs de huidige Kota Jalan (toen de weg langs de Paulusberg en de vestingmuren aan de zeekant) richting de laatst overgebleven poort (Porta Santiago).
Dat zou veranderen na de komst van de Britten in 1795. Maar wanneer? John Turnbull Thomson schilderde het stadhuis in 1848 in verschilende grijstinten:
Maar in deze foto van 1885 waren de Nederlandse gebouwen nog steeds, of opnieuw, in het wit geschilderd.
Een andere foto van Christ Church in 1910 toont de kerk in het wit geschilderd.
In de jaren 1920 toont een andere foto het stadhuis en de net nieuw opgetrokken klokkentoren in het spierwit.
Uiteindelijk onthult een afbeelding uit de jaren 1930 dezelfde klokkentoren, Christ Church, en het stadhuis geschilderd in wat lijkt op rode verf, hoewel we dat niet zeker kunnen zijn van deze zwartwitfoto.
Online reisblogs hebben verschillende verklaringen voor waarom de gebouwen vandaag rood geverfd zijn.
Het VOC-bestuur zou de gebouwen al rood hebben geverfd omdat de witte muren zo besmettelijk bleken. Na elke regenbui spetterde de karakteristieke rode aarde van Melaka op tegen de gebouwen. Ook wilde nog wel eens een sirih-kauwer zijn of haar knalrode pruimtabak tegen de gevel spugen. Dan maar helemaal rood verven, zou men hebben gedacht. Hetzelfde verhaal wordt echter net zo makkelijk aan de Britten toegeschreven, die Melaka in 1795 innamen. Misschien dat Melaka zich onder Brits bestuur ontwikkelde tot een ‘Chinatown’; rood staat immers traditioneel voor geluk onder Chinezen.
Rond 1935 stonden de meeste gebouwen uit de VOC-tijd aan de Jalan Kota rond Bukit St. Paul nog overeind, en vooralsnog in het wit.
In 2006 kreeg Melaka de status van werelderfgoed, ondanks de 20ste eeuwse verflaag van de Britten, en later van de Maleisiërs. In 2014 kwam er nog eens een laag overheen. Dit keer van Nederlanders. Een bedrijf van multinational AkzoNobel ‘hielp’ in 2013-2014 werelderfgoed ‘restaureren’ met hun rode verf, op ‘historische aanwijzingen’.
De echte reden voor de rode kleur van de gebouwen in de jaren 1930 zullen we misschien nooit ontdekken, maar deze gebouwen hebben bijgedragen aan de toeristische aantrek van Melaka. Ondanks hun onhistorische rode kleur maken ze van Melaka een opvallend mooie reisbestemming.
Deze blog werd geschreven door Mirjam van Immerzeel als deel van Europeana's Diversity and Inclusion Grants Programme. Mirjam van Immerzeel woonde en werkte in Melaka in 2007 en 2008, en reist sindsdien geregeld terug naar haar voormalige standplaats als correspondent voor Nederlandse en Vlaamse media. Ze werkt nu voor het Financieele Dagblad in Nederland. Haar zoektocht naar de multiculturele geschiedenis van Melaka bracht al haar naar archieven in Riga, Londen, Jakarta en Kuala Lumpur.
This blog was made possible through Europeana's editorial grants programme which provides funding for writing that put a spotlight on underrepresented communities, voices and lived experiences. Learn more about the editorial grants programme and how to apply.
